Jaarrekening - Overzicht baten en lasten in de rekening en begrotingsrechtmatigheid

Op grond van de Gemeentewet zijn alle overschrijdingen op de lasten ten opzichte van de begroting onrechtmatig. Teneinde een afweging te kunnen maken van de relevantie van deze onrechtmatige lasten is het criterium ‘passend binnen het door de Raad uitgezette beleid’ van belang. Financiële beheershandelingen, die ten grondslag liggen aan de baten en lasten, alsmede de balansposten, dienen tot stand te zijn gekomen binnen de grenzen van de geautoriseerde begroting en hiermee samenhangende programma’s (begrotingscriterium). In de begroting zijn de maxima voor de lasten vermeld die door de raad zijn vastgesteld. Als blijkt dat de gerealiseerde bedragen hoger zijn dan de, ook na de laatste begrotingswijziging, geraamde bedragen is in beginsel sprake van onrechtmatige uitgaven (begrotingsonrechtmatigheid) aangezien mogelijk het budgetrecht van de gemeenteraad in het geding is. De financiële beheershandelingen dienen te passen binnen de begroting, waarbij het juiste programma, de toereikendheid van het begrotingsbedrag, alsmede het begrotingsjaar van belang zijn.

De gemeenteraad heeft bij de vaststelling van het normen- en toetsingskader geen kaders meegegeven voor de begrotingsrechtmatigheid. Bij de toelichting op afwijkingen binnen de programma’s is de grens van € 25.000,-- per taakveld gehanteerd. Deze grens is ook gehanteerd bij de bepaling van de begrotingsrechtmatigheid. Ten aanzien van de begrotingsoverschrijdingen worden de volgende soorten overschrijdingen onderscheiden:

	Rechtmatig	Onrechtmatig
Kostenoverschrijdingen die geheel of grotendeels worden gecompenseerd door direct gerelateerde inkomsten, bijvoorbeeld via subsidies of kostendekkende omzet.	X
Kostenoverschrijdingen die passen binnen het bestaande beleid, maar die niet tijdig konden worden gesignaleerd. Bijvoorbeeld vanwege een open einde (subsidie)regeling. Vaak blijken dergelijke zaken pas in het kader van het opmaken van de jaarrekening.	X
Kostenoverschrijdingen die passen binnen het bestaande beleid, maar waarbij de accountant ondubbelzinnig vaststelt dat die ten onrechte niet tijdig zijn gesignaleerd. Bijvoorbeeld: de verwachte kostenoverschrijding op jaarbasis was via tussentijdse informatie al wel bekend, maar men heeft geen voorstel tot begrotingsaanpassing ingediend en dit is in strijd met de budgetregels zoals afgesproken met de raad.		X
Kostenoverschrijdingen inzake activiteiten die niet passen binnen het bestaande beleid en waarvoor men tegen beter weten in geen voorstel tot begrotingsaanpassing heeft ingediend. Bijvoorbeeld de doelgroep c.q. de activiteiten zijn in de praktijk aantoonbaar ruimer geïnterpreteerd dan in regelgeving (subsidieregeling, -verordening) was gedefinieerd.		X
Kostenoverschrijdingen inzake activiteiten welke achteraf als onrechtmatig moeten worden beschouwd omdat dit bijvoorbeeld bij nader onderzoek van de subsidieverstrekker, belastingdienst of een toezichthouder blijkt (bijvoorbeeld een belastingnaheffing). Het zal hier in de praktijk vaak gaan om interpretatieverschillen bij de uitleg van wet- en regelgeving die na het verantwoordingsjaar aan het licht komen. Er zijn dan geen rechtmatigheidsgevolgen voor dat verantwoordingsjaar. Wel zal de gemeente er voor moeten zorgen dat de overschrijdingen getrouw in de jaarrekening worden weergegeven. Ook kunnen er gevolgen zijn voor het lopende jaar. geconstateerd tijdens verantwoordingsjaar geconstateerd na verantwoordingsjaar	X	X
Kostenoverschrijdingen op activeerbare activiteiten (investeringen) waarvan de gevolgen voornamelijk zichtbaar worden via hogere afschrijvings- en financieringslasten in het jaar zelf of pas in de volgende jaren. jaar van investeren afschrijvings- en financieringslasten in latere jaren	X	X

In onderstaand overzicht is aangegeven welke programma’s een overschrijding laten zien, in hoeverre deze overschrijding als onrechtmatig is geclassificeerd en welke foutencategorieën benoemd zijn. Verder wordt per programma een korte toelichting gegeven.

Omschrijving	Hogere lasten dan begroot (-/-= lagere lasten)	Hogere baten dan begroot (-/- = lagere baten)	Saldo (-/- = voordelig)	Lastenoverschrijding op taakveld groter dan € 25.000,--	Waarvan onrechtmatig
Programma 1	-/- € 19.200	€ 96.400	-/- € 115.600	€ 1.487.800	€ 0
Programma 2	-/- € 370.400	-/- € 365.100	€ 5.300	€ 0	€ 0
Programma 3	-/- € 1.618.100	€ 1.930.300	-/- € 3.548.400	€ 0	€ 0
Programma 4	€ 360.800	€ 712.900	-/- € 352.100	€ 353.800	€ 0
Programma 5	-/- € 132.300	€ 328.300	-/- € 460.600	€ 73.200	€ 0
Programma 6	€ 126.700	€ 9.600	€ 117.100	€ 126.700	€ 0
Programma 7	-/- € 1.036.000	-/- € 203.800	-/- € 832.200	€ 0	€ 0
Programma 8	-/- € 127.000	€ 165.400	-/- € 292.400	€ 0	€ 0
Programma 9	-/- € 1.228.900	-/- € 2.003.700	€ 774.800	€ 555.300	€ 0

 

Toelichting lastenoverschrijdingen
Programma 1
Taakveld 1.72 Maatwerkdienstverlening 18-
Bij het Sociaal domein is sprake van budgettair neutraal ramen. Hogere/lagere inkomsten van het rijk betekenen anderzijds hogere/lagere uitgaven voor Jeugd. In 2019 is vanwege verwachte tekorten boven de uitkering een bedrag van € 850.000,-- extra geraamd waarvan € 500.000,-- voor Jeugdzorg en € 350.000,-- aanzuigende werking WMO (taakveld 1.7.1 Maatwerkdienstverlening 18+). Hiervan is in 2019  € 750.000,-- onttrokken aan de reserve Sociaal Domein. Ondanks de extra middelen vanuit de macrogelden van 420 mln. voor de Jeugdhulp resulteert 2019 nog met een fors tekort binnen dit taakveld.

Vanwege deze tekorten in de jeugdhulp is door het college en de raadscommissie Maatschappij en Middelen ingestemd met een actieplan om de tekorten terug te dringen. In het najaar 2019 is een raadsbrede commissiebijeenkomst georganiseerd om de gemeenteraad inhoudelijk en procesmatig op de hoogte te brengen van de voortgang en inzicht te geven in de ontwikkelingen en mogelijkheden.

Op basis van de voorlopige 4^e kwartaalrapportage 2019 van Meerinzicht komen de kosten van de ingezette Jeugdhulp voor geheel 2019 uit op € 6.588.000,-- (dus € 143.000,= hoger dan bij de 3e kwartaalrapportage).  Dit is exclusief het negatieve effect van de afrekeningen 2015-2017 en 2018 voor in totaal € 278.000,-- en de hogere kosten bedrijfsvoering voor een bedrag van € 81.000,--.

Hier is sprake van een kostenoverschrijding die gedurende het jaar tijdig is gesignaleerd via hoofdlijnenrapportages. Gezien de ontwikkelingen in het laatste kwartaal kan de uiteindelijke kostenontwikkeling in de jaarrekening worden verwerkt. Hierdoor is geen sprake van een onrechtmatige kostenoverschrijding.

Programma 4
Taakveld 4.1 Volksgezondheid
De kostenoverschrijding op dit taakveld wordt veroorzaakt door extra onderhoudskosten aan het Rode Kruisgebouw. Door een aanrijding is schade ontstaan aan het pand. Deze schade is hersteld. Tegenover de kostenoverschrijding staat een extra inkomst vanuit een verzekeringsuitkering naar aanleiding van deze schade. Hierdoor is geen sprake van een onrechtmatige kostenoverschrijding.

Taakveld 4.3 Afval
In het belastingplan voor 2019 heeft de regering besloten om per 1 januari 2019 de afvalstoffenbelasting (verwerkingskosten) fors te verhogen. Deze verhoging is niet meegenomen in de afvalbegroting van 2019. Hierdoor is overschrijding van ruim € 120.000,- op het taakveld Afval ontstaan. Ook is medio 2019 de nieuwe inzamelovereenkomst van het huishoudelijk restafval, groente- fruit- en tuinafval, en oud papier ingegaan. De nieuwe tarieven zijn hoger en brengen een kostenverhoging in 2019 van € 60.000,- met zich mee. Deze kostenoverschrijding is gemeld in de hoofdlijnensrapportages maar heeft niet geleid tot een begrotingswijziging. Enerzijds doordat de kostenoverschrijding deels wordt gecompenseerd door hogere baten op dit taakveld. En anderzijds omdat het saldo van dit taakveld wordt vereffend via de voorziening egalisatie afvalstoffenheffing.

Taakveld 4.4 Milieubeheer
Via de Algemene Uitkering (decembercirculaire 2019) heeft het Rijk middelen beschikbaar gesteld voor Transitievisie warmte, wijkaanpak en energieloketten. Hier is door de gemeente Nunspeet al een start mee gemaakt in 2019 en zal in 2020 een vervolg krijgen. Tot nu toe zijn deze werkzaamheden uit eigen middelen gefinancierd. De beschikbaar  gestelde middelen van het Rijk zijn in de jaarrekening 2019 als vooruitontvangen bedrag 2020 verwerkt om in 2020 een vervolg aan de uitwerking te kunnen geven. Door de hogere inkomsten vanuit rijksmiddelen is hier geen sprake van onrechtmatige kostenoverschrijdingen.

Taakveld 4.5 Begraafplaatsen
Er zijn extra kosten gemaakt voor de areaal uitbreidingen begraafplaats Nunspeet i.v.m. in gebruikname nieuwe gedeelte en extra onderhoudswerkzaamheden (met name watergeven) als gevolg van de warme zomer van 2019. Tegenover de hogere kosten staan hogere opbrengsten uit begraafrechten en huuropbrengsten van de aula (totaal €22.000,- meer). Deze kostenoverschrijdingen zijn vermeld in de laatste hoofdlijnenrapportage 2019 maar dit heeft niet meer geleid tot een begrotingswijziging.

Programma 5

Taakveld 5.5 Openbaar vervoer
Het tekort bij het WMO-vervoer als onderdeel van ViaVé heeft in eerste instantie te maken met het feit dat voorgaande jaren de begroting niet is opgehoogd naar de te verwachten kosten voor dat jaar. In de jaren daarna is dit ook niet gecorrigeerd. Bij deze vorm van vervoer is sprake van een openeinde-regeling. Doordat het WMO-vervoer zeer succesvol is en er veel meer mensen mee zijn gaan reizen, zijn de kosten in 2019 fors opgelopen. Al in de eerste hoofdlijnenrapportage 2019 is melding gemaakt van een verwachte kostenoverschrijding in 2019 van € 200.000,--. Nu blijkt zelfs deze verwachting te worden overschreden. Hierbij is geen sprake van een onrechtmatige kostenoverschrijding omdat de overschrijding al eerder is gemeld aan de gemeenteraad en door het openeinde-karakter de definitieve uitkomst moeilijk was in te schatten.

Programma 6
Taakveld 6.1 Crisisbeheersing en brandweer
Het onderdeel bluswatervoorzieningen laat een overschrijding zien van € 41.000,--. Oorzaak hiervan ligt in de aanleg van extra brandputten. Het jaarlijkse budget voorziet in de jaarlijkse aanleg van ca. 3 brandputten. In 2019 heeft aanleg van nog 3 extra onderwaterpompinstallaties plaatsgevonden. Voor deze extra installaties is nieuw beleid in de begroting 2019 opgenomen. Dit nieuwe beleid is echter niet aangevraagd. Hierdoor ontstaat op taakveld 6.1 een overschrijding. Echter op taakveld 9.8 Overige baten en lasten (met daarop de gereserveerde kapitaallasten nieuw beleid) is sprake van een onderschrijding.

Taakveld 6.2 Openbare orde en veiligheid
In 2019 is besloten afscheid te nemen van een medewerker. Dit heeft geleid tot extra lasten als gevolg van een uit te betalen afkoopsom. Aangezien dit besluit eind 2019 is genomen, heeft niet eerder rapportage kunnen plaatsvinden. Kostenoverschrijding is daarom niet onrechtmatig.

Programma 9
Taakveld 9.1 Bestuur
De kostenoverschrijding op dit taakveld wordt veroorzaakt door een noodzakelijke, aanvullende storting in de voorziening pensioenaanspraken wethouders. Als gevolg van verder dalende rentepercentages heeft in 2019 een forse dotatie aan de voorziening moeten plaatsvinden. Deze dotatie is gebaseerd op een actuariële berekening die eind 2019 is opgesteld door een externe partij. Rapportage heeft daardoor niet eerder kunnen plaatsvinden en leidt daardoor niet tot een onrechtmatigheid.

Taakveld 9.3 Beheer overige gebouwen en gronden
Overschrijding op dit taakveld wordt veroorzaakt door extra afschrijvingslasten op diverse gebouwen.

Taakveld 9.4 Overhead, ondersteuning organisatie
De overschrijding op dit taakveld is veroorzaakt door hoge inhuurkosten van extern personeel. In iedere hoofdlijnenrapportage is de stand van zaken weergegeven rond het verloop van de personeelskosten en de inhuurkosten. Hierbij is geen sprake van een onrechtmatige kostenoverschrijding omdat extra inhuurkosten deels gedekt worden door budget als gevolg van formatie-ruimte en omdat de kostenoverschrijding niet eerder gerapporteerd kon worden.